NVTL benoemt Michael van Gessel tot buitengewoon lid
Vernieuwer van het vak, leermeester voor velen: op 14 juni benoemde de NVTL landschapsarchitect Michael van Gessel tot buitengewoon lid. Die benoeming vond plaats op Landgoed & Kasteel Duivenvoorde – een van de vele historische cultuurlandschappen waarvoor Michael van Gessel een ontwerp maakte waarin heden en verleden een dynamische dialoog aangaan.
Het buitengewoon lidmaatschap; de NVTL verleent het aan ontwerpers die zich bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt voor de ontwikkeling van het vakgebied. Op vrijdag 14 juni kreeg de NVTL er zo'n buitengewoon lid bij: Michael van Gessel, de landschapsarchitect die meer dan vier decennia lang landschapsontwerpen maakte, achttien jaar als medewerker en later directeur van B+B. Van Gessel tekende onder andere aan Parc La Vilette, Park Valkenberg in Breda, Park Groeneveld in Baarn, de tuin van H'ART Museum en de IJ-oevers.
Michael van Gessel ontving het buitengewoon lidmaatschap in de historische zaal van Kasteel Duivenvoorde in Voorschoten, waar directeur Ritso Sikma van SmitsRinsma eerder op de dag NVTL-leden rondleidde door de tuinen - een ontwerp uit 2007 van Michael van Gessel.
Terughoudend en volkomen aanwezig
Op de NVTL-bijeenkomst vatte emeritus hoogleraar Cultuur, Landschap en Natuur Erik de Jong de essentie van dat ontwerp samen als 'dialoog tussen heden en verleden'. De Jong wijde op kasteel Duivenvoorde een lezing aan werk en persoon van Van Gessel: "Kernvraag bij die dialoog: hoe kunnen heden en verleden in een transformatorisch proces met elkaar verbonden worden, zoals hier op Duivenvoorde? Deze dialoog aangaan mag gerekend worden tot het essentiële talent van Van Gessel. Hij heeft daarmee het denken over de toekomst van historische en actuele landschapsarchitectuur ingrijpend gewijzigd [...]. Van Gessel heeft ingezien dat het ontwerp niet eindigt bij zijn realisatie, maar dat de betekenis ervan pas begint in de wijze waarop het voorwaardenscheppend is voor zijn eigen dynamische voortbestaan, ontwikkeling, groei en gebruik - en wel zo dat men de indruk krijgt dat de kwaliteiten van het landschap altijd al aanwezig waren. De esthetische en functionele kracht van zijn landschapsarchitectuur ademt een vanzelfsprekende terughoudendheid, maar is juist daarin volkomen aanwezig."
Hard en zacht
Hard en zacht, zo typeerde Erik de Jong de manier waarop Van Gessel zijn werk benadert, als supervisor maar ook zijn eigen ontwerpen. In die ontwerpen vindt De Jong dat hard en zacht terug in Van Gessels houding tegenover verandering, toeval en detail: "De essentie van landschapsarchitectuur is voor hem verandering: seizoenen, weersomstandigheden, levensverwachting van planten en het gebruik maken van het verloop van de tijd. Hoe incorporeer je verandering in een ontwerp dat ook op de lange termijn moet bestaan? Van Gessel kiest voor hard èn zacht. Hij ontwerpt een hoofdstructuur die ‘vast’ is maar waarvan de invulling tot op zekere hoogte veranderlijk mag zijn. Door de dynamiek van tijd en proces toe te laten hoeft niet alles totaal beheerst te worden en wordt niet gestreefd naar een statisch architectonisch eindbeeld."
Kernwaarde
Dat Van Gessels ideeën en attitude binnen B+B altijd nog een bron van kennis en instructie zijn vertelden landschapsarchitecten Tomas Degenaar en Hannah Schubert, huidige directeuren van B+B. Degenaar ontdekte in zijn studietijd hoe belangrijk Van Gessel voor veel vakgenoten was: "Je bent meerdere generaties lang al een leermeester gebleken en de impact die je met je ontwerpen en ontwerphouding maakte klinkt nog steeds door."
Ter illustratie van die ontwerphouding haalde Degenaar Van Gessel zelf aan, die in een interview ooit stelde dat het bij ontwerpen helemaal niet gaat om 'rechtlijnig of niet rechtlijning' en al helemaal niet om het politieke statement dat daar bij zou horen – maar 'om het maken van contrasten: stoer versus teer, formeel versus informeel, krachtig in hoofdopzet, subtiel en verfijnd in detaillering'. Degenaar: "Binnen ons bureau proberen wij ons opnieuw te verhouden tot deze ontwerphouding, die wat ons betreft een kernwaarde is gebleken van ons bureau."
Poëtische helderheid
Ook Hannah Schubert ging in op het belang van Michael van Gessel voor het dna van B+B: "In de aanloop naar de laatste directiewissel hebben we de thema's die we van belang vinden aangescherpt; radicaal contextualisme, poëtische helderheid, cultural memory en harmonising nature. Die thema's zijn naadloos verbonden met de werkwijze van het 'oude' B+B en met Michael. Het mooie aan het werk van Michael is dat ieder van ons, bewust of onbewust, er mee in aanraking komt. Door de vanzelfsprekendheid van zijn ontwerpen en het alomvattende van zijn oeuvre ben je je daar misschien niet altijd van bewust."
Schubert haalde herinneringen op aan Park Groeneveld in Baarn, opgedaan tijdens een stage op Kasteel Groeneveld : "[...] de middagwandelingen door het park, de zichtlijnen en de enorme bomen die ruisten in de wind. Het voelde alsof het altijd zo was geweest, en altijd zo zou blijven. Dat Michael er twintig jaar eerder met een bijna medische precisie doorheen was gegaan om de verhaallijnen uit het verleden weer leesbaar te maken, kon ik niet bevroedden."
Ook Tomas Degenaar haalde Park Groeveld aan – en wijdde warme woorden aan een ander ontwerp: de tuin van het Amsterdamse H'ART Museum: "De logica van je ingrepen, maar ook de terughoudendheid en beheersing die je daar toonde... [...] Zo - ogenschijnlijk - simpel en zo ongelofelijk mooi."